We eten allemaal iedere dag, maar toch denken we niet zo vaak na over waar ons eten vandaan komt. Sinds de #boerenprotesten is landbouw weer onderdeel van de maatschappelijke discussie. Het huidige landbouwsysteem is een drama, zowel voor de boeren als voor de natuur. Maar we kunnen hier wel degelijk iets aan veranderen.
Sinds 2013 houd ik me bezig met landbouw door het organiseren van demonstraties, doen van journalistiek onderzoek en het ondersteunen van ecologische landbouwprojecten. Ik kan dan ook zeggen: het momentum om de landbouw te veranderen is nog nooit zo groot geweest als nu. En het is absoluut noodzakelijk. Het huidige industriële landbouwsysteem vernietigt de ecologie op aarde, faalt om mensen te voeden én put de bodem zo uit dat we nog maar 60 oogsten over hebben. Wat er aan de hand is gaat veel verder dan alleen de #stikstofcrisis of #boereninkomsten. Ons wereldwijde voedsel- en landbouwsysteem veroorzaakt en gebruikt:
- 31 % van de uitstoot in broeikgassen
- meer dan 50 % van het leefbare oppervlakte
- 70% van het zoetwater
- 78% van de watervervuiling (inclusief ‘Dead Zones’ in de oceanen)
- 70% van de ontbossing
- bedreigt 24.000 soorten direct met uitsterving en miljoenen soorten met uitsterving binnen enkele decennia.
Kortom het gaat catastrofaal de verkeerde kant op met de landbouw op onze planeet. Dit komt door de industriële manier van landbouw die sinds de jaren ’60 is opgekomen. Denk aan monoculturen, kunstmest, pesticiden, hybride zaden en landbouwmachines. In Nederland, een van de architecten van de industriële landbouw, weten we bijna niet beter. Dit is toch de enige manier om de wereldbevolking te voeden? Niet dus.
Het industriële landbouwsysteem is lang niet zo effectief als dat de agro-multinatonals ons graag doen geloven. De Nederlandse landbouw is sinds 1950 slechts 12% effectiever geworden. Weliswaar is de totale output gestegen maar ook de totale input in de vorm van water, olie, pesticiden, kunstmest en indirect landgebruik. De industriële landbouw gebruikt 10 energie-units input om 1 energie-unit aan voedsel te creëren. Niet zo efficient dus. De meeste gewassen in dit systeem gaan bovendien naar veevoer. En dieren worden in dit industriële systeem onder de meest verschrikkelijke omstandigheden gehouden terwijl ze grootschalige vervuiling van de natuur veroorzaken.
Intussen wordt 50 tot 70 % van de wereldbevolking nog steeds gevoed door kleinschalige landbouw. Kortom kleine boeren (met minder dan 2 hectare) zijn de echte hoeders en voeders van de planeet! Maar zij ondervinden ook uitdagingen in de vorm van ondervoeding door lage prijzen en gebrek aan kennis om uitgeputte landbouwgronden te herstellen. Bovendien ondervinden ze veel negatieve effecten van klimaatverandering, landgrabbing en waterdammen. Problemen die alleen op te lossen zijn met een fundamenteel ander landbouwsysteem.
Er bestaat een landbouwysteem dat wél eerlijk en ecologisch is: agro-ecologie. Hierin vormt de natuur (ecologie) de basis en is de landbouw (agro) een middel. Het gaat dus om voedsel telen vanuit de principes van de natuur. Holistisch systeemdenken is de basis: agro-ecologie kijkt wat er op een specifieke plek nodig én mogelijk is om voldoende voedsel te telen. Zonder kunstmest, pesticiden en hybride zaden die de omgeving vervuilen. En met compost, groenbemesters en natuurlijke mest om de bodem te voeden. Landbouwmethodes die binnen de agro-ecologie vallen zijn: biologisch(dynamisch), agro-forestry, kringlooplandbouw, voedselbossen, permacultuur en Inheemse landbouwmethodes. Het is geen ‘one-size-fits-all’ systeem gedreven door multinationals. Het zorgt ervoor dat voedsel op een gezonde en ecologische manier wordt geteeld voor de gemeenschappen in het gebied zelf. Zodat we daadwerkelijk voedselveiligheid en voedselsoevereinitiet krijgen. Het is méér dan aangetoond dat we op deze manier de wereld kunnen voeden.
Agro-ecologie is voortgekomen uit praktijkervaring van boeren en wordt ondersteund door de wetenschap. Het is een combinatie van eeuwenoude kennis en vernieuwende ecologische inzichten. Het wordt wereldwijd met succes toegepast en is in staat om boeren van een eerlijk inkomen te voorzien. Agro-ecologie is dus ook een sociale beweging die de economische realiteit van boeren erkent. Het werkt samen met de natuur en herstelt biodiversiteit, waterkringlopen en gedegradeerde bodems. Agro-ecologie stoot bovendien veel minder CO2 uit én is in staat om CO2 uit de lucht in de bodem op te slaan. In 2013 concludeerde de Verenigde Naties dan ook in haar rapport ‘Wake up before it’s too late’ dat agro-ecologie de enige manier is om de wereldbevolking te voeden en de klimaat- en ecologische crisis af te wenden. En in 2016 schreven de internationale experts van IPES een uitstekend rapport over hoe we dat kunnen doen.
Hoe kan het dat er een bijna paradijselijke oplossing bestaat voor ons landbouwsysteem maar de kans groot is dat jij daar nog nooit van hebt gehoord? En dat zelfs de meeste Nederlandse boeren dit niet als een oplossing zien die we daadwerkelijk kunnen invoeren op grote schaal? Omdat de agro-multinationals die op dit moment onze voedselketen beheersen er alles aan doen om deze omschakeling in de landbouw tegen te werken. Er is namelijk voor één ding geen plaats in de agro-ecologie: de extreme winst van multinationals. En die winst maken ze op industriële inputs die we eigenlijk niet nodig hebben, zoals kunstmest en pesticiden. Dus beïnvloeden agro-chemische bedrijven, die groter zijn dan de olie-industrie, op alle mogelijke manieren de politiek, wetenschap en boerenorganisaties. Met een falend landbouwbeleid, en boze boeren, tot gevolg.
Tijd dus om deze multinationals met een goede dosis activisme uit onze democratie te jagen. Dit kan bijvoorbeeld door onderdeel te worden van XR Landbouw en samen acties te ondernemen. Ook als consument kan je een steentje bijdragen. Koop direct bij biologische boeren of start een voedselcooperatie in jouw buurt om gezamenlijk in te kopen bij de biologische groothandel. Steun ecologische landbouwprojecten zoals tuinderijen (CSA’s), voedselbossen en weide-vogel projecten. En vooral: laat je horen in het debat over landbouw. Want voedsel is van ons allemaal.
